Inleiding

Een veelvoorkomend misverstand in de ruimtelijke ordening is dat een stedenbouwkundig misdrijf na verjaring automatisch tot een vergunde toestand leidt. Evenzo denken velen dat een opgelegde herstelmaatregel een volledige regularisatie impliceert. In deze blog bekijken we waarom deze aannames niet kloppen en welke juridische risico’s blijven bestaan.

---

1. Verjaring betekent het verval van strafvordering én handhaving, maar niet dat een constructie vergund is

Wanneer een stedenbouwkundig misdrijf verjaart, betekent dit dat de strafvordering en de handhavingsmogelijkheden vervallen. Dit wil zeggen dat de handhavende actoren geen actieve herstelmaatregelen meer kunnen afdwingen. Toch betekent dit niet dat de constructie plotsklaps als vergund wordt beschouwd.

• De constructie blijft juridisch precair, omdat ze nooit een formele vergunning heeft gekregen.
• Het Vrijstellingsbesluit kan geen toepassing vinden op een verjaarde maar niet-vergunde constructie, wat latere uitbreidingen of functiewijzigingen kan bemoeilijken.
• Het risico op herleving van het misdrijf: hoewel het oorspronkelijke misdrijf verjaard is, kan een nieuwe handeling – zoals een uitbreiding of wijziging – als een nieuw misdrijf worden beschouwd. Dit kan een nieuwe strafvordering én handhavingsmaatregelen activeren.

Praktisch gezien betekent het dat een stedenbouwkundige overtreding na verjaring ongemoeid gelaten kan worden, maar dat dit geen garantie biedt op juridische zekerheid in de toekomst.

---

2. Herstel conform artikel 6.3.1 VCRO: herstel betekent niet altijd regularisatie

Artikel 6.3.1 VCRO bepaalt de hiërarchie van herstelmaatregelen bij stedenbouwkundige misdrijven. Dit kan gaan van volledige afbraak tot gedeeltelijke aanpassingen of een meerwaardevergoeding. Maar niet elk herstel betekent dat de constructie vergund wordt.

• Herstel in de oorspronkelijke toestand is wel een vorm van herstel naar wettigheid. Dit betekent dat de situatie wordt teruggebracht naar een toestand die conform de regelgeving is, dit in tegenstelling tot aanpassingswerken en het betalen van een meerwaardevergoeding.
• Een regularisatievergunning blijft een aparte optie en kan, indien aan de wettelijke voorwaarden voldaan is, alsnog zorgen voor een vergunde status.
• Een herstelmaatregel zonder vergunning impliceert geen regularisatie. Zelfs als een constructie na aanpassingen wordt gedoogd, betekent dit niet dat ze ook formeel vergund is.

Eigenaars die een herstelmaatregel opgelegd krijgen, moeten dus goed nagaan of regularisatie mogelijk is, zodat ze niet met een juridische grijze zone blijven zitten.

---

3. Wat betekent dit in de praktijk?

• Een verjaarde constructie is niet zonder risico. Bij latere wijzigingen of overdrachten kan een stedenbouwkundige onduidelijkheid nog steeds tot problemen leiden.
• Nieuwere misdrijven kunnen oude misdrijven doen herleven. Een extra aanbouw of functiewijziging kan een nieuwe overtreding creëren, waardoor de overheid opnieuw kan optreden.
• Een regularisatievergunning biedt zekerheid. Wie een niet-vergunde constructie wil behouden zonder toekomstig risico, doet er goed aan na te gaan of een regularisatievergunning haalbaar is.

---

Conclusie

Verjaring is niet hetzelfde als regularisatie, en herstel is niet altijd gelijk aan vergunning. Wie zich in een dergelijke situatie bevindt, doet er goed aan juridisch advies in te winnen om te vermijden dat een ooit verjaarde overtreding alsnog problemen oplevert.